چه فرقی می‌کند میزان دسترسی به مواد مخدر ?? دقیقه‌ای باشد که رئیس انجمن علمی داروسازان از آن می‌گوید و تکذیب می‌شود یا ? دقیقه‌ای که یکی از مسوولان نیروی انتظامی در جلسه‌ای محرمانه و به شکل غیررسمی مطرح می‌کند و منکر می‌شود، یا ?? دقیقه‌ای که یکی از پزشکان متخصص ترک اعتیاد می‌گوید و اصرار می‌کند که ننویسیم.
حقیقت این است که به قول محمدجواد که کراک به قول خودش ریشه‌اش را خشکانده : «مواد مثل آب خوردن گیر می‌آید ، در سه سوت، فقط کافی است دستت را دراز کنی تا ...»
یک وقت گمان نکنید هدف از نوشتن این گزارش، نفی فعالیت‌های شبانه‌روزی نیروی انتظامی یا ستاد مبارزه با مواد مخدر یا سازمان‌های مردم‌مدار فعال در زمینه پیشگیری و مبارزه با مواد مخدر است، یا قصد داریم کشفیات چند صد تنی مواد بر پایه تریاک را در سال منکر شویم یا گستاخ شده‌ایم و می‌خواهیم ???? شهید در راه مبارزه با افیون را کمرنگ ببینیم، ما همه این حقایق را از نزدیک لمس کرده‌ایم، اما حقیقت دیگری هم هست که مثل ابری سیاه و بی‌باران بر سر همه آنها سایه انداخته و آن دسترسی آسان به مواد مخدر است.
? تیر، تحریریه جام‌جم: تلفنی با محمدجواد ?? ساله حرف می‌زنم که به قول خودش، یک ماه بیشتر است پاک شده، می‌گوید: «آدم اگر دنبال مواد برود، دست خالی برنمی‌گردد». محمدجواد تعریف می‌کند پیش از پاک‌شدنش، یک بار که بدجور خمار بوده و بی‌تابی صورتش را تابلو کرده بوده، رفیقش کراک را توی یک پاکت با پیک برایش فرستاده، محمدجواد شانه بالا می‌زند که: «طرف خبر نداشت چی با خودش آورده» اما در مواقع دیگر، یعنی همان وقت‌هایی که خماری زیاد سر و وضعش را به هم نمی‌ریخته، برای تهیه مواد یا به بازار می‌رفته و خودش را در شلوغی جمعیت گم می‌کرده، یا در خرابه‌های حاشیه شهر، پی گمشده‌اش می‌گشته یا به قهوه‌خانه‌های جنوب شهر می‌رفته که سروصدای قلیان‌ها و همهمه آدم‌ها، او را نامرئی می‌کرده است. محمدجواد می‌داند هر خیابان پاتوق کدام موادفروش است: «اگر کراک می‌خواهی برو.... اگر هروئین می‌خواهی باید بروی..... ولی اگر اهل قرص یا حشیشی، باید راست بروی خیابان.....».
? مرداد، خیابان دربند: مرد چاق از موتورسیکلت پیاده می‌شود، قدم تند می‌کند و روبه‌روی دانشگاه، بسته‌ای کوچک را زیر ریشه پوک درختان چنار که در جوی خشک خیابان، جا خوش کرده‌اند، می‌چپاند. نیم ساعت بعد، مشتری زرد و لاغراندام و تکیده از راه می‌رسد و بسته را برمی‌دارد. هنوز نمی‌دانم مشتری کی پول بسته محبوبش را پرداخته است.
? شهریور، خیابان انقلاب: همانجا که دانشجوها پشت ویترین کتابفروشی‌ها میخکوب می‌شوند، همانجا که دادزن‌ها، انواع کتاب‌های کنکور را فریاد می‌زنند، پشت چراغ قرمز ایستاده‌ام و برای سبزشدنش انتظار می‌کشم که مردی را می‌بینم چیزی را می‌گذارد کف دست مشتری مضطربش و بی‌واهمه می‌پرد ترک موتور، پیش از رفتن پول را می‌شمارد، مشتری منگ است، ایستاده و رو به نقطه‌ای نامعلوم خیره مانده است، موتورسوار عجله دارد، مشتری‌های دیگر منتظرند، مشتری‌هایی مثل همان ? دختر جوان که دیروز پشت باغ روبه‌روی ایستگاه تاکسی ونک دیده‌ام و یکی از راننده‌ها سر تکان داده که: «این طفلکی‌ها هم معتادند! باور می‌کنید؟»
? به من مربوط نیست
وقتی اظهارنظر رئیس انجمن علمی داروسازان را درباره دسترسی آسان به مواد مخدر حتی در ?? - ?? دقیقه می‌خوانم؛ با دکتر سعید صفاتیان، مدیرکل درمان و بازپروری ستاد مبارزه با مواد مخدر تماس می‌گیرم. صفاتیان با شنیدن سوالم، خوشرویی همیشگی‌اش را فراموش می‌کند و تاکید می‌کند: «به حوزه کاری من مربوط نیست! نمی‌دانم!» صفاتیان اضافه می‌کند: «من فقط معتقدم دسترسی به مراکز درمانی سریع‌تر شده است.»
اما با وجود اصرار صفاتیان بر این که نظر دادن درباره زمان دسترسی به مواد مخدر در حوزه کاری او نیست، وی فروردین امسال اعلام کرده بود: «اگر زمان دسترسی به مواد مخدر در کشور ?? دقیقه باشد با افزایش مراکز درمانی، زمان دسترسی به درمان‌های جایگزین حداقل در تهران با آن مساوی شده است.»
مدیرکل درمان و بازپروری افزوده بود: «اکنون با افزایش مراکز درمان اعتیاد در کشور دسترسی به مواد جایگزین برای معتادان بخصوص معتادان تزریقی پر خطر تقریبا با زمان دسترسی آنان به مواد مخدر مورد نیازشان برابر شده است و معتادان در زمانی کمتراز ?? دقیقه حداقل در تهران می‌توانند به یک مرکز درمانی برسند و مواد جایگزین بگیرند.»
هرچند هدف از این گزارش، به دست آوردن متوسط زمان دسترسی به مواد مخدر نیست، اما گفته‌های پیشین این مقام مسوول ممکن است هر شنونده‌ای را مثل ما به اشتباه بیندازد که وی نسبت به میانگین این زمان آگاهی دارد چراکه در غیر این صورت، نمی‌تواند آن را با میانگین زمان دسترسی معتادان به مراکز درمان اعتیاد در کشور قیاس کند و به نتیجه برسد که این دو زمان با هم برابرند!
? ?? درصد می‌گویند: سه سوت
گرچه هنوز آمار دقیقی از متوسط زمان دسترسی به مواد مخدر وجود ندارد، اما پژوهش دکتر جواد اسماعیل‌پور، در محیطی کاملا بسته و با محدودیت ویژه از ??? جوان ?? تا ?? ساله، نشان می‌دهد ?? درصد آنان دسترسی به مواد مخدر تحت شرایطی بشدت کنترل شده را آسان عنوان کرده‌اند.
این را پژوهشگر و پزشک یکی از مراکز ترک اعتیاد که هر هفته به طور متوسط با ???? معتاد آماده ترک ملاقات می‌کند تا حدود ??? نفر از آنان را در کمپ‌های ویژه ترک اعتیاد پذیرش کند معتقد است: «امروز فعالیت عمده‌فروشان مواد مخدر تا حدودی متوقف شده است و توزیع اصلی را خرده‌فروش‌ها به دست گرفته‌اند.»
وی یکی از دلایل اصلی دسترسی آسان به مواد مخدر را نقص در قوانین می‌داند و می‌گوید: برای مثال قانون مجازات‌ها برای روانگردان‌ها مربوط به سال ???? است؛ در حالی که در آن زمان، تعداد روانگردان‌ها بسیار ناچیز بوده است و با زمان حال مطابقت ندارد.
? موفقیت کامل، ممکن نیست
از سوی دیگر، به گفته دکتر رامین رادفر یکی از مجریان طرح نجات در اصفهان و مدیر یکی از مراکز ترک اعتیاد، مبارزه با عرضه مواد مخدر به عنوان تنها راهکار برای جلوگیری از دسترسی آسان به افیون، هرگز به موفقیت کامل نمی‌رسد.
وی در استدلال ادعایش می‌گوید: در حالی که سهم ?? درصدی از کشف مواد مخدر در دنیا برای بسیاری از کشورها موفقیت محسوب می‌شود، ایران بیش از ?? تا ?? درصد کشفیات مواد مخدر دنیا را به خود اختصاص داده اما این رقم تنها حدود ?? تا ?? درصد مواد مخدر تولیدی در افغانستان را شامل می‌شود.
وی با استناد به این آمار نتیجه می‌گیرد: «در چنین وضعیتی، طبیعی به نظر می‌رسد اگر بقیه مواد مخدر تولید شده، به کشورهای همسایه و از جمله ایران فرستاده شود و دسترسی به مواد را به‌رغم تدابیر شدید امنیتی، آسان کند و ما ناچار شویم به جای تمرکز صرف بر مبارزه با عرضه مواد مخدر، بر ارائه راه‌های پیشگیرانه متمرکز شویم.عباس دیلمی‌زاده، مدیر عامل جمعیت خیریه «تولد دوباره» نیز یکی از موافقان با تمرکز بر فعالیت‌های پیشگیرانه، ضمن یادآوری تلاش ?? ساله ایران برای مبارزه با اعتیاد می‌افزاید: این تجربه طولانی ثابت می‌کند کاهش دسترسی نمی‌تواند در جلوگیری از شیوع اعتیاد، تاثیر بسزایی داشته باشد و فعالیت‌های پیشگیرانه در این زمینه مفیدترند.وی همچنین بر درمان‌های پیش از نخستین بار مصرف تاکید می‌کند و می‌گوید: این اصطلاح در ایران هنوز مرسوم نشده است اما اگر به کار گرفته شود، مسلما نتایجی مطلوب خواهد داشت.
به گفته مدیرعامل جمعیت خیریه تولد دوباره، درمان‌های پیش از اولین بار مصرف به درمان‌هایی گفته می‌شود که جمعیت هدف آنها اقشار در معرض خطر اعتیاد به دلایل گوناگونی مثل عوامل روان‌شناختی، اجتماعی یا بیولوژیک هستند.
در هر حال، بر اساس شواهد موجود و اظهارنظر مردم و کارشناسان، دسترسی به موادمخدر در کشور ما آسان شده است و این موضوع باید مورد توجه مسوولان مبارزه با موادمخدر قرار گیرد؛ گرچه آنان بر اقدامات پیشگیرانه، بیش از مساله دسترسی آسان به موادمخدر تاکید دارند، اما این نکته قابل تامل است که دسترسی سریع و سهل به موادمخدر می‌تواند یکی از دلایل افزایش آمار معتادان شود.
| [ کلمات کلیدی ] :
